Koń trojański to ogromny drewniany koń, którego budowa wiąże się z jednym z końcowych epizodów wojny trojańskiej.

Opowieść o niebezpiecznym darze, w którym (według różnych źródeł) ukryło się od 50 do 3000 chwalebnych wojowników Achajów,

aby następnie odciąć garnizon obrońców nie do zdobycia Troi, do dziś budzi kontrowersje wśród historyków.

Wiele osób zna historię wojny trojańskiej, która rozpoczęła się po tym, jak książę trojański Paryż ukradł Helenę Piękną (nawiasem mówiąc, wraz ze skarbcem jej męża Menelaosa). Menelaos wraz ze swoim bratem Agamemnonem zebrał armię Achajów i udał się do Troi.

Po nieudanym długim oblężeniu Achajowie postanowili uciec się do przebiegłości. Zbudowali ogromnego drewnianego konia, zostawili go pod murami Troi i udali, że odpływają od brzegu Troady (wynalazek tej sztuczki przypisuje się Odyseuszowi, najprzebiegłemu z wodzów, a konia zrobił Epeus).

Koń był ofiarą dla bogini Ateny z Ilium. Na jego boku widniał napis: „Odchodzący Danaanie przynoszą ten dar Wojownikowi Atenie”.

Aby zbudować konia, Hellenowie wycięli derenie rosnące w świętym gaju Apolla, przebłagali Apolla ofiarami i nadali mu imię Carnea (lub koń był z klonu).

Ale dlaczego ofiara musiała mieć postać konia? Według Polibiusza, autora Historii powszechnej, „prawie wszystkie ludy barbarzyńskie, a przynajmniej większość z nich, zabijają i składają w ofierze konia albo na samym początku wojny, albo przed decydującą bitwą, aby ukazać znak w najbliższej przyszłości w upadku zwierzęcia.”

Można spotkać także wersję, w której w starożytnej tradycji zwyczajem było nadawanie machinom oblężniczym nazw zwierząt. Starożytny grecki pisarz i geograf Pauzaniasz doniósł, że koń trojański był w rzeczywistości maszyną do niszczenia murów. Trojanie zdobyli go podczas wypadu, jednak w zgiełku nie zauważyli ukrywających się w nim wrogów, którzy nocą otwierali bramy twierdzy.

Trojański kapłan Laokoon, widząc konia i znając przebiegłość Danaanów, wykrzyknął: „Cokolwiek to jest, boję się Danaanów, nawet tych, którzy przynoszą prezenty!” — i rzucił włócznią w konia. Ale w tym momencie z morza wypełzły dwa ogromne węże i zabiły Laokoona i jego dwóch synów, ponieważ sam bóg Posejdon chciał zniszczenia Troi.

Trojanie zrozumieli to jako karę dla Laokoona za brak szacunku dla Ateny i konia, który jej przywiózł w prezencie, i pośpieszyli z wprowadzeniem drewnianego potwora do miasta, przygotowując się w ten sposób na własną zagładę.

Wewnątrz konia siedziało 50 najlepszych wojowników (według Małej Iliady, 3000), którzy wychodząc z ukrycia zabili strażników, otworzyli bramy miasta i wpuścili swoich towarzyszy, którzy powrócili na statkach. W ten sposób upadła niepokonana Troja.

Ale czy koń trojański istniał naprawdę, czy to tylko mit? Pytanie to nie daje spokoju historykom i archeologom od wielu lat.

Pierwsza teoria opiera się na znaleziskach archeologicznych odkrytych w 1873 roku przez niemieckiego archeologa Heinricha Schliemanna. Prowadził wykopaliska w Troi i odkrył ruiny starożytnego miasta. Archeolog twierdził, że znalazł pozostałości wojny trojańskiej, a nawet samego konia trojańskiego.

Jednak jego pomysły spotkały się z krytyką. Niektórzy badacze uważają, że Schliemann po prostu znalazł dowody jednej z wielu wojen, jakie toczyły się w tym regionie i powiązał je z mitem o Troi.

Druga teoria opiera się na analizie tekstów starożytnych. I tak Iliada Homera opisuje upadek Troi. Ten epos wspomina o „drewnianym koniu pełnym wojowników”. Niektórzy badacze uważają, że może to być prawdziwy opis konia trojańskiego. Inni jednak zwracają uwagę, że Iliada jest poematem epickim, a nie dokumentem historycznym, dlatego cały opis może mieć jedynie charakter literacki.

Tak czy inaczej, koncepcja konia trojańskiego jest tak głęboko zakorzeniona we współczesnej kulturze, że jego imieniem nazwano cały rodzaj wirusa komputerowego, który po cichu przenika do komputerów użytkowników – trojany. Nawet jeśli opowieść o koniu brzmi teraz fantastycznie, metafora jest wymowna…